Draai net jou kop!

Ons ry met die blommetjies-bus. Heerlik! Geen spanning oor bestuur nie, luukse wegsak-sitplekke, lugverkoeling, ‘n handige gaatjie waar ek my selfoon gelaai kan hou, genoeg beenspasie, selfs ‘n toilet net soos op ‘n vliegtuig … dit kan nie beter nie.

Wanneer ons stilhou, is dit asem-wegslaan mooi, en propvol vars nuwe kennis. Die mooiste blomme, met die lekkerste lekkersê-name: weeskindertjies, blouklokkies, fluweeltjies en spogfluweeltjies, klipbobbejaantjies, jonkmansknoop, lepelblommetjies, rukkeperdjies, varkiesknol, bokkeveldbontrokkies, pietsnotjies … En ek het altyd gedink dit is maar net daisies!

Dis belangrik om nie die detail en verskeidenheid mis te kyk nie!

Selfs wanneer die bus ry, hou die lekker nie op nie. Marné, ons gids, vertel die geskiedenis van die omgewing, die name van die berge, wys rotsformasies uit, deel feite oor die Sishen-Saldanha spoorlyn wat kort-kort ons pad kruis, en raak kinderlik opgewonde oor die plate blomme waarby ons verbygaan. Een laatmiddag, op pad terug na ons basis in Vanrynsdorp, sê sy ons moet terugkyk sodat die blomme vir ons kan kyk. Dit roer iets in my binneste: kyk om, sodat die blomme vir jou kan kyk.

As ek vorentoe kyk, sien ek ‘n valerige Karoo-landskap, baie bekend vir ‘n Vrystater wat redelik gereeld die Karoo oorsteek. Regtig niks besonders nie (hoewel die Karoo tog vir my mooi is – die oopheid en grootheid, die altyd-daar horison, die blou lug en wit wolke bekoor my op ‘n vreemde manier.) Maar as ek net so effens uit my gemaklike sitplek wikkel en my kop so bietjie draai om terug te kyk, dan gebeur die wonder.

Iewers naby Garies kyk die dubbel-bittergousblomme vir ons …

Die hele landskap is oortrek met die mooiste kleure, behoorlik ‘n opsomming van alles wat ons daardie dag gesien het: wit, geel, oranje, pers, pienk, selfs blou en rooi! Deur die loop van die dag het die busbestuurder doelbewus die roetes só gekies sodat ons sonder moeite die beste kante van die blomme-rykdom kon sien, maar iewers het daar ‘n punt gekom waar ons moes terugdraai huis toe.

Daardie punt breek mos ook in die lewe aan – die plek waar jy nie meer verder vorentoe kan of wil nie. Dan draai jy maar om, en skielik lyk die vooruitsig maar vaal en onopvallend. Jy het dit tog alles al gesien, en alhoewel dit wel ‘n sekere bekoring inhou, is dit nou nie juis iets om “Wow!” oor te sê nie.

Doen jouself ‘n guns en kyk terug. Doen bietjie hersiening van die beste oomblikke waardeur jy geleef, gesukkel of gejaag het. Party daarvan het jy dalk misgeloop omdat daar ander dinge was wat jou uitkyk versper het. Waarskynlik sal jy na jou asem snak as jy besef dat jy dwarsdeur daardie “wow!”-oomblikke is sonder om regtig te besef hoe besonders dit eintlik was. Lig net jou boude, draai jou kop, en gee die blomme kans om vir jóú te kyk.

Dan, met permissie, gaan jy bly wees dat die Namakwalanders my geleer het wat die Afrikaans vir “wow!” is, en jy sal dit dalk saggies, met ontsag en dankbaarheid, in verwondering saam met my fluister: “Bliksem!”

Né?

Kokerboom-lesse

Tydens ‘n blommetoer na Namakwaland wat só vinnig beplan is dat dit volgens ons gesin se standaarde eintlik totaal impulsief genoem kan word, het ek dinge gesien en beleef waarvan ek nooit geweet het nie. Die meeste daarvan was klein goedjies – blommetjies, kewertjies, voëls, skynbaar onbenullige feite. Toe ons gids binne die eerste uur verduidelik dat dit nie help om die bus se lugverkoeling heeltemal toe te draai nie, “want as hy vasgekeer word, gaan hy maar net op ‘n ander plek uitblaas – hy werk nes ‘n poep!” het ek verwag dat alles lighartig en humoristies gaan wees. Absoluut by verre die oorheersende atmosfeer wás vrolik, gul en gasvry (figuurlik, dié slag!) maar daar was tog ‘n paar dinge wat my aan die dink gesit het.

Op die tweede dag is ons diep die veld in, tot by die plaas Gannabos. Daar is ‘n baie groot natuurlike kokerboomwoud. Vir ‘n Vrystaatkind soos ek is ‘n kokerboom in elk geval ‘n aardigheid, so met sy arms in die lug. Dit voel amper asof ons op ‘n vreemde planeet is … ons is nie in die blommeveld nie, en alles is vaal en klipperig, maar ons is omring deur honderde van hierdie vreemde, skaars bome.

Ons bekkige, slim gids vertel en wys vir ons hoedat die kokerbome hulle ou, nuttelose takke amputeer. Ja – regtig! Onder elke boom lê daar ‘n paar takke wat besig is om stadigaan weer deel te word van die veld. Die boom gooi letterlik daardie takke af om liewer hul energie en bronne te spandeer aan nuwe, jong takke. Ai, as mense dit kon doen! Nie met ander mense nie (alhoewel …) maar met ons eie gedagtes! Sou dit ons nie onmeetbaar gebaat het as ons dit kon regkry om ontslae te raak van denkwyses wat uitgedien, nutteloos en skadelik geraak het nie? Dink net hoeveel energie word vermors om daardie onnodige ou hout te vertroetel en aan te hou, terwyl nuwe, vars idees sou kon floreer in daardie vermorste kopspasie.

Oral tussen die kokerbome is kuithoogte doringbossies: hulle naam is voëltjiekanniesitnie-bos. Daar is ook ‘n biologiese naam, maar dit verduidelik nie sommer in een asem die graad van stekerigheid nie. Die kokerboom se saad ontkiem omtrent altyd in die middel van só ‘n bossie. Die bossie se ongenaakbaarheid beskerm die saadjie en later die baba-boompie totdat hy vir homself kan sorg. Nes mense. Die stekelrige “los my uit”-houding is tog maar meestal net daar om weerloosheid weg te steek.

Voëltjiekanniesitnie-vygies het mooi blommetjies wat die gevaarlike dorings wegsteek.

‘n Kokerboom het nie jaarringe soos ander bome nie – daar is geen manier om sy ouderdom te bepaal nie. Soos hy groei, bars sy bas oop (baie soos rekmerke op ‘n swanger mensmagie) om plek te maak. Dit is vir my ook bewonderenswaardig – ons laat ons te maklik aan bande lê deur ons ouderdom. Ons fokus so graag eerder op ons jaarringe as op ons ondervinding en kennis. Ook met ánder mense doen ons dit: ons takseer ‘n mens summier volgens sy ouderdom: jong mense is partykeer baie slimmer as oues, en ou mense is só dikwels ‘n ryk bron van wysheid!

Toe ons wegry op die kronkelpaadjie tussen die klipkoppies, is daar hier en daar helder groen bosse wat ‘n kontras vorm met die vaal klippe en bossies. Dis gifmelkbosse. Hulle bly die langste mooi groen, want hulle is giftig en geen dier eet hulle nie. Weer dink ek: ja, ek ken sulke mense ook.

Gelukkig, voordat ek te verdiep kan raak in gedagtes oor giftige mense, vertel die gids vir ons dat hierdie woud die enigste van twee natuurlike kokerboomwoude ter wêreld is. Die ander een is in Namibië. Hierdie een is die grootste. Die boer aan wie die plaas behoort, vra net dat besoekers aan hierdie rare natuurwonder niks sal breek of verniel nie, maar hy vra nie betaling nie – want dit is mos nie hý wat die bome geplant het nie. Dankie tog, die meeste mense is nie giftig nie.

Nie lank nie, toe bars die veld weer in malse en oordadige kleure uit – maar dit verdien ‘n heel nuwe skrywe!

Blessings … klein en groot

Dit is vandag presies 3 jaar gelede dat my “pelgrimstog” in Thailand tot ‘n einde gekom het. Daardie maande op die randjie van die Thai-feetjiebos het my lewe en manier van dink onherroeplik verander. Al het ek gegaan om kinders te gaan leer Engels praat, het ek ongetwyfeld baie meer by die mense van Thailand geleer as wat ek hulle kon leer. Nie van Engels nie, maar van ander, belangriker dinge.

Ek het ook amper elke dag dinge ondervind waarvan ek dikwels baie later eers die waarde besef het. Een daarvan was op die begindag van “Buddhist Lent” op die tempeltrappies van die klein dorpie Akatamnuai.

Omdat hierdie tyd saamval met die moesonreënseisoen, word dit ook die “Rain Retreat” genoem. Tydens dié tyd, wat ‘n volle drie maan-maande duur, bring die monnike en hulle leerlinge amper al hulle tyd binne-in die tempels en kloosters deur. Hulle mediteer en bestudeer hulle geskrifte. Buitekant gaan die lewe normaal aan, maar mense gee ook gewoonlik iets prys tydens hierdie tyd – hulle sal byvoorbeeld ophou vleis eet, ophou rook of meer aalmoese gee. Die begin van Lent word gekenmerk deur groot byeenkomste waar mense letterlik bakkievragte vol nie-bederfbare kos bring om die monnike deur die drie maande te help oorleef. Daarna gaan almal tempel toe vir ‘n seremonie.

Dit was my vaste voorneme om deel te wees van soveel moontlik Thai-kultuur as moontlik. Ek het dus ook my boksies melk en pakkies rys bygedra en is daarna saam met die hele skool tempel toe, reg oorkant die skool soos in die meeste dorpies. Ons moes almal wit aantrek en het elkeen ‘n klein bossie blomme saamgevat, mooi vasgebind saam met ‘n kersie en ‘n paar wierookstokkies. By die tempel moes ons met brandende kersies 3 keer anti-kloksgewys rondom die gebou loop – in stilte, terwyl ons ons gedagtes doelbewus besig hou met al die positiewe dinge wat die afgelope jaar gebeur het. Daarna, 3 keer kloksgewys, terwyl ons fokus op al die positiewe dinge wat ons onsself en ander toewens vir die volgende jaar. Onthou, dit alles gebeur terwyl die geur van blomme en wierook ons omgewe. Aan die einde van die stappery sit elkeen sy bossie blomme en wierook aan die voet van ‘n boom of plant neer as ‘n tipe offer – onthou, volgens hulle is die godheid teenwoordig in elke deeltjie van die natuur en in ons gedagtes.

Die feit dat my pragtige Santa-kind by my gekuier het, het alles nog meer spesiaal gemaak.

Die puriste moet my nou maar kruisig en woorde soos “afgodery” of “hippie” mompel, maar ek dink, of nee ek wéét, dit is een van die mooiste rituele wat ek nog ooit bygewoon het. Niemand het gepreek nie – my eie gedagtes moes my leer dat ek baie het om voor dankbaar te wees in my verlede en baie om voor te hoop in my toekoms: mits ek op die positiewe kan fokus. Dit was vir my hartbrekend spesiaal om dit te kon deel met honderde mense wie se taal ek nie kon praat nie, maar wat my sorgsaam en geduldig deur elke stap van die spesiale feesviering gelei het, en my nooit een keer in al die maande uitgesluit laat voel het omdat ek uit ‘n ander kultuur kom nie.

Op die trappies van die tempel, net voordat ons begin stap, hoor ek skielik uitroepe en my een kollega sê met groot dringendheid in sy stem: “Don’t move! Freeze!” My eerste gedagte is onmiddellik dat daar seker ‘n slang in die blombedding langs my is. (Daar was ongeskik baie slange daar tussen die ryslande en oerwoud, en die feit dat niemand ooit een doodgemaak het, het my nie juis gerusgestel nie.) Yskoud geskrik, vries ek natuurlik sonder moeite. My bene is in elk geval te lam om te beweeg. Tog, die mense se gesigsuitdrukkings strook nie met iets vreesaanjaend nie. Inteendeel, almal kom versigtig, amper eerbiedig nader, baie van hulle glimlaggend en met hulle selfoonkameras gereed.

Toe sien ek dit: ‘n pragtige skoenlapper het op my skouer kom sit. Uit al die honderde toegewyde Boedhiste, kies hy ‘n westerling! Die rede vir die opgewondenheid sluit baie nou aan by die denkwyse waarvan ek gepraat het – dat die hele natuur en elke mens goddelik is. My kollegas en leerlinge het opgewonde beduie dat ek “very specially blessed” is. En ek het dit besef. Al was my eerste gedagte dat my grootse slang-vrees waar geword het, was dit inderdaad ‘n mooi en spesiale seëning.

Hoe dikwels gebeur dit? Dit wat ons verlam van vrees, gebeur nie en ons word mateloos, amper ongemerk, deur klein dingetjies gebless. Dankie, Thailand, dat ek kon leer dat ek partykeer moet “freeze” en fokus op die positiewe, en dat klein persentjies dan onverstaanbaar, onverwags en onverdiend op my skouer kom sit.

Opdateer en oorbegin

Gisteraand toe ek my rekenaar wil afskakel, sê hy: “Aikona! Ek gaan nié nou afskakel nie.” ‘n Groepie uitbundige wit kolletjies doen ‘n nimmereindigende dansie in die middel van die skerm en lig my in dat hy nou besig is om te update, dat hy ‘n hele rukkie daarmee sal besig wees, dat hy in die proses ‘n paar keer gaan restart en waarsku my ferm om nie die rekenaar af te skakel nie.

Kyk, ek laat my nie sommer intimideer nie, maar goed dan – as dit die opdrag is, stry ek nie. Ek kom nie naby die sleutelbord om af te skakel nie en gaan maak maar ewe gehoorsaam reg vir slaaptyd. Toe ek bietjie later gaan loer wat aangaan, word ek darem ingelig dat hy nou 24% klaar is met sy prosedure.

Vanoggend begin ek werk en kom na ‘n kort rukkie agter dat dinge subtiel verskil. O ja, onthou ek. Dis natuurlik nou die resultaat van gister se nagtelike Update and Restart! Maar alles werk baie goed, en ‘n hele paar dinge werk beter – meer vaartbelyn en sommer in die algemeen slimmer.

Nie ‘n slegte idee nie, dink ek. Sou dit nie gaaf wees as my brein en binnegoed ook so oornag kon update en restart nie? Die ou spinnerakke wat in al die hoekies vassit, kan gerus maar ‘n slag verdwyn. My ou geykte maniere van dink en doen … al is ek nou al so gewoond daaraan (juis omdat ek so gewoond is daaraan!) maar ek is seker daar is beter maniere om dieselfde dinge te dink en te doen.

En die hele restart-idee … ek het ook al in die verlede agtergekom dat dit nogal ‘n magiese proses is. As ek vasbrand en die tegnologie my totaal onderkry en die vervlakste rekenaar net nie wil luister wat ek sê nie, het restart al ‘n paar keer my probleem opgelos. Ek verstaan nie hoekom nie, maar dit werk. Begin net oor. Sit alles af. Trek sommer die muurprop uit. En begin van voor af. Dan is alles beter.

Ek gaan dit ‘n nuwe gewoonte maak om kort-kort die rekenaar se resep te volg. Dateer op. Kom net bietjie by – alles wat nuut is, is nie boos en verkeerd nie, inteendeel: party nuwe goeters is regtig oulik. Dink bietjie nuut. Alles waarmee ek grootgeword het, is beslis nie goed nie, en ‘n groot deel daarvan was in elk geval blatante nonsens. Ek het al hóéveel keer gelê en eet, en ek het nog g’n horings gekry nie, om ‘n voorbeeld te noem. Daar is ook meer belangrike voorbeelde, maar ek politiek en godsdiens mos nié hier nie!

En ja, die opdateerdery is sekerlik ‘n skok op ‘n ouerige sisteem soos myne – vandaar natuurlik die noodsaaklikheid van ‘n oorbegin daarna. So, dan sal ek dit ook doen. Elke kort-kort oorbegin. Vars wegspring. Dit klink vir my goed. Wees gewaarsku, soos my rekenaar ewe oorlams gesê het: This will take a while. Moenie aan my peuter terwyl dit besig is om te gebeur nie!

Foto: Lillian Csernica

Moeilike mens

As iemand sê: “Ek wil nou nie moeilik wees nie …” dan weet ons mos – hier kom moeilikheid! Net soos ons dadelik regskuif vir ‘n sappige skinderstorie sodra iemand reken dat hy of sy “nou nie wil skinder nie.” Maar wat presies is dit om moeilik te wees?

Wat is ‘n moeilike mens nou eintlik? As daar dan nou iets soos ‘n moeilike mens is, moet daar mos ook ‘n maklike mens wees – wat is dit? As iemand as ‘n moeilike mens beskryf word, is dit ‘n kompliment of ‘n belediging?

In my ondervinding word die term “moeilike mens” dikwels gebruik as ‘n verskoning vir pleinweg ‘n mislike mens. Iemand wat sommer dwars en befoeterd is, en self nie in staat is om ‘n aanvaarbare verskoning daarvoor uit te dink nie, is baie lief daarvoor om hom- of haarself te beskryf as ‘n moeilike mens. As ek die term dan in reguit, eerlike taal moet probeer vertaal, sou ek dus uitkom by iets soos “vol strooi, sonder geldige rede iesegrimmig, taktloos en onbeskof”.

Maak geen fout nie, ek kry gereeld my eie moeilike oomblikke. Ek raak moeilik, bitter moeilik, oor sekere dinge. Skynheiligheid maak my onmoontlik moeilik. Mense wat hulleself die reg toe-eien om ander te oordeel en dan sommer luidkeels verkondig dat een of ander individu of groep hel toe sal gaan, so asof hulle sélf die sleutels van die hemel hou – ja, hulle maak my verby moeilik. Mens-monsters wat kinders, ou mense en diere verwaarloos … mense wat lieg, en dink die res van die mensdom is te dom om dit agter te kom … mense wat hulle monde uitspoel oor dinge waarvan hulle niks weet nie … mense wat hulle mag misbruik … pretensieuse mense … mense wat nie ekskuus kan sê nie … die lys is lank. Dit maak my moeilik – dan verloor ek my humeur, my selfbeheer, my maniere en blaas stoom af.

Ek erken ruiterlik dat hierdie stoom-afblasery nie ‘n goeie ding is nie. Dis nie bevorderlik vir ‘n beeld as ‘n waardige en voorbeeldige, of selfs net ‘n ordentlike vrou nie. Die woordeskat wat ek soms gebruik in die proses van stoom-afblaas, is nie wat my ouers my geleer het nie, dis nie wat ek my ouers of ander rolmodelle ooit hoor gebruik het nie, dis nie wat ek my kinders doelbewus geleer het nie (maar ons weet mos almal hoe maklik kinders die donkerder skakerings van taal aanleer …) en dis nié ‘n goeie voorbeeld nie. Maar dis ten minste eerlik! En dit hou net vir ‘n kort rukkie aan, dan is dit verby – dit verander darem nie die hele ekke in ‘n “moeilike mens” nie. Of so hoop ek!

Dis darem ook nie asof ek heeldag en aldag loop en stoom afblaas nie. Ek probeer om nie soos ‘n dronk soldaat met ‘n outomatiese geweer oral skote af te skiet en mense om my af te maai nie. Meestal probeer ek gaaf wees, ander help, die aarde oppas, lief wees vir amper almal (ek trek die streep by boelies en korrupte politici) en oopkop wees oor mense wat anders as ek dink, glo en leef.

So … die beste waarvoor ek dan seker kan probeer, is dat mense wat my ken, my nie as ‘n moeilike mens sal beskryf nie. Moeilik om te verstaan, ja, daarmee kan ek nog saamleef; selfs moeilik om van te hou. Maar nie sommer net ongekwalifiseerd moeilik nie. Dan liewer befoeterd, beneuk, kwaai, vol strooi, humeurig, plofbaar – maar verkieslik eerlik!

Dis mos maklik!

Lewe voor die dood

Ek staan soms verstom oor hoe mense ure lank kan filosofeer oor die lewe ná die dood. Ek gaan beslis nie hier debatteer oor die bestaan al dan nie van daardie lewe nie. Waaroor ek wél iets te sê het, is die raaisel dat daar so baie mense is wat so slim is oor iets waarvoor daar geen empiriese bewyse is nie, terwyl hulle hiérdie lewe, die een waarin hulle nóú met albei voete staan, vermors!

Moenie my misverstaan oor hierdie vermorsing nie – hoe elke mens sy tyd deurbring, is ‘n kwessie van vrye keuse. Ekself is ‘n groot voorstander van my eie tyd mors, al probeer ek hard om nie ander mense se tyd te mors nie, en al raak ek magteloos moerig as ander mense my tyd mors. Ek beskou dit byvoorbeeld nie as tydmors om so nou en dan net heeltemal niks te doen nie: net te sit, toe te laat dat die son op my skyn, die gras my tone kielie en te luister na die voëltjies en windklokkies in my tuin.

Moet my asseblief nie verdoem nie (of as jy wil, moet jy maar)! Ek ontken nie die idee van die ewige lewe of enige ander soortgelyke idee nie. My punt vandag is dat ons meer aandag behoort te gee aan die lewe vóór die dood! Veral omdat ons nie weet hoe lank dit gaan wees nie, in teenstelling met die slimmes wat sê die volgende lewe gaan vir altyd aanhou. Hou op tyd mors, man! Doen iets wat vir jou lekker is, probeer iets nuuts, waag ‘n kans. Of wees goed vir iemand anders sonder om dit agterna aan die groot klok te hang. Dis jóú lewe – kwel jou minder oor hoe ander hulle s’n lewe, hou op om vir hulle te preek en wees liewer ‘n voorbeeld. Gebruik jou geleenthede, waardeer jou lekkertes. Maak iets lekkers, of koop iets lekkers, en eet dit sonder om skuldig te voel. Bederf iemand. Druk jou geliefdes, krap ‘n dier se magie. Vergewe iemand. Verander ‘n uitgediende standpunt. Erken ‘n fout. Bel iemand wat swaarkry of alleen is, of stuur ten minste ‘n stemboodskap – ‘n prentjie van ‘n reenboog, rosies en ‘n oulike beertjie doen nie dieselfde as om die stem van iemand vir wie jy lief is te hoor nie.

Foto: Central Bark

As 2020 ons iets geleer het, dan hoop ek dit is dat die lewe, hierdie lewe, die een vóór die dood, vlietend is, en kosbaar. Lééf dit.

Roomys-rykdom

Ek het grootgeword in die tyd van roomyskarretjies – drie- of vierwiel-fietse met ‘n vierkantige houer voorop. Die roomysverkoper het ‘n klokkie gelui en ons het dan straat toe gehardloop en hom voorgekeer. Ek onthou goed hoe my groter sussies my moes oplig sodat ek binne-in kon kyk na die koue lekkerte en dan my keuse kon maak. Die roomyse wat ons kon bekostig, het 3 of 5 sent gekos. Daar was ook so ‘n dubbele een, met twee stokkies, wat mens kon deel as jy dit versigtig in twee gedeel het met ‘n mes. Daar was sjokolade oor die boonste punt, maar dit was duur … ‘n hele 9 sent.

Toe ek groter was, het mens waentjies gekry wat sulke temerige deuntjies gespeel het, en draairoomyse verkoop het. Dit was te duur vir ons, maar gaandeweg het hulle die ander roomyswaentjies verdring totdat hulle klokkies nooit meer in die strate gehoor is nie. Daar was wel in my hoërskooljare ‘n paartjies wat by die bushalte gestaan het. Dit was in ‘n doodloopstraatjie agter die een hoërskool – al die busse het daar bymekaargekom met kinders wat hulle van al die skole af aangery het, en daar moes ons dan oorklim in die busse wat na die onderskeie woonbuurte toe gery het. Ek het nooit by hulle roomys gekoop nie, omdat ek altyd te bang was ek sal die bus verpas. Of dalk het ek nie geld gehad nie, of ek was dalk net nie lus vir roomys so ná ‘n lang skooldag nie. Miskien het die feit dat ek nie die klokkie al van die vorige straat af gehoor het, my sente in my kouselaai bymekaar gemaak en opgewonde by die hek gewag het nie, die betowering gesteel …

Ek weet dat die roomyse wat vandag in die supermarkte in deftige yskaste lê, seker baie lekkerder is as doerietyd se karretjie-roomys. Dit word waarskynlik in meer higiëniese toestande gemaak, vervoer, en verkoop! Die foeliepapier waarin vandag se roomys toegdraai is, kom maklik af, en klou nie op party plekke vas sodat jou vingers later taai is van sukkel om dit af te kry nie. Tog verlang ek terug na daardie ondervinding: die geluid van die klokkie, die sussies wat mekaar in die huis roep, dan die koue “rokie” wat uit die bek van die roomysman se waentjie in my gesig blaas as hy die dik deksel oopmaak, my sussies se hande om my lyf terwyl ek uitsoek, die trots van my éie geldjies in die vereelte hand van die glimlaggende roomysman neersit, en daarna die oopmaak en eet op die gras voor die huis …

Foto: twinklediaries.com

Wat presies is dit nou eintlik wat my so nostalgies maak? Die roomys? Verlang na my susse? Sommer net kleintyd se rykdom-in-armoede? Ek weet nie. Ek vermoed dit kom saam met die besef, so op dag 126 van hierdie grendeltyd, dat die groot rykdom in die klein dingetjies lê – daardie wat selfs nog minder as 3 sent kos.

Saadjies vir later

Ons het Vrydag, 8 Mei, saadjies gesaai, vir die eerste keer in baie jare.

Dalk was dit sommer net normale nostalgie wat my laat terugdink het aan die groot bedding Namakwaland-madeliefies in ons tuin in ons eerste huis in die platteland. Dalk het dit iets met die inperking te doen gehad, en die feit dat Moedersdag om die draai was. Ek het dit duidelik en in volkleur voor my geestesoog gesien – die plaat sonnige gesiggies wat vrolik in die wind dans en die koms van die somer verkondig.

My twee dogtertjies het gereeld daarvan gepluk en in potjies en bakkies gesit, al het die blommetjies gou toegevou as dit afgepluk is. Die plantjies was veelsydig – soms is die blommetjies gebruik om modderkoekies te versier, partykeer was die blaartjies en saadjies bestanddele in die brousels was aangemaak is vir fantasieë wat onder die groot ou dennebome uitgeleef is. Ek onthou ook ‘n voëltjie-begrafnis in die voorste bedding onder die klein witstinkhoutboompie, en die graffie wat sorgvuldig met die sagte geel en oranje blaartjies uitgevoer was.

Partykeer is dit amper geëet!

My liewe skoonma het gereeld vir lang rukke kom kuier, en ek sien haar ná blomtyd gebukkend loop, altyd met ‘n koppie of bakkie in die hand, besig om klossies saadjies te versamel, die twee dogtertjies agterna. Ek onthou hoe ek oral banksakkies met saadjies gekry het toe ons ingepak het om haar ouetehuis toe te verskuif – gewoonlik met ‘n klein papiertjie binne-in wat die datum aandui, waarskynlik om seker te maak die oudstes word eerste weer gesaai.

Kleinsus het by Ousus geleer om te praat van “Kwala-daisies” … hulle weergawe van ons grootmense se “Namakwaland daisies”. Dit het natuurlik standaard-taal in ons huis geword.

So, Vrydag is hier handevol Kwala-daisies in die lekker klam Vrystaatgrond gesaai – groot groewe gemaak, saadjies kwistig gestrooi, en dan weer versigtig toegekrap. Hier en daar moes ons hindernissies prakseer waar ons wéét is ‘n honde-paadjie na die vergaderplek met die buurhonde by die heining. Toe saggies natgemaak, en nou wag ons. Ons sal mooi kyk, natgooi, versorg. Die pakkie sê dit vat omtrent 12 weke om te blom.

Die pakkie sê ook in groot letters: SEEDS OF SUCCESS. Ek glo dit verwys na die sukses-koers waarop gehoop word wanneer mens dit saai, maar in my gedagtes raak dit sommer ander saadjies wat lewenslank gesaai word ook: pluk blommetjies as daar ‘n oorvloed is, dra dit oral heen, deel dit uit, en put die genot daaruit – as dit verlep, pluk nuwes! Speel, word vuil, fantaseer – geniet dit wat jy het, terwyl jy dit het. Waardeer die kleure van elke seisoen. As daar ‘n mossie-begrafnis of ander hartseer-oomblik is, gebruik die mooi wat jy het om dit beter te maak. Bêre kosbaarhede in jou hart en kop weg, al is dit net vaal saadjies. Anderdag kry jy dit nodig en word jy beloon met splinternuwe lewe en kleure. Doen wat jy kan om dit wat jy gesaai het, te beskerm. Maar glo ook maar effens blindelings dat, al kom élke saadjie nie op nie, die beloning groter as die skade gaan wees.

Twaalf weke … dan is dit einde Augustus. Ná die winter. Hopelik ook na die inperking. Hopelik sal ons dan al weer ons kinders kon sien, voel, vashou …

Ons hoop.

Pasmaats

Ek sien ‘n mode-artikel in ‘n tydskrif waar dinge wat glo goed bymekaar pas, saam groepeer word. Soos swart en wit, rompe en stewels … jy kry die idee. Later snuffel ek op sosiale media en sien hoe mense uitsprake maak oor dinge waarvan hulle duidelik nie kennis het nie, kommentaar lewer op artikels wat hulle ooglopend nie gelees het nie en woorde gebruik wat hulle nie kan spel nie. Die besef tref my: as ons meer gereeld pasmaats gebruik het, sou die wêreld dalk ‘n bietjie beter, makliker, sagter gewees het.

Natuurlik is daar die dinge wat ons almal wéét hoort bymekaar, en ons tref hulle selde een-een aan (in mý huis, in elk geval!) – soos sop en brood, fliek en springmielies, slappap en botter, swem en koffie … maar dan is daar ongelukkig kere wat een pasmaat kaal staan sonder sy maatjie.

Neem nou byvoorbeeld woede en kalmte. Daar behoort ‘n wet te wees wat jou verbied om jou te vererg sonder om diep asem te haal. (Ja, ek praat van en met myself!) In dieselfde kategorie val passie en balans. Dit is sekerlik omdat hulle ook soos ek gedink het, dat die ouer mense so gereeld gebid het vir krag en genade. Daardie twee is pasmaats – sonder genade gaan krag in die meeste gevalle dodelik gevaarlik wees.

Dan is daar drome en harde werk. Walt Disney word dikwels onvolledig aangehaal: dit is nie waar dat ‘n mens alles kan doen waaroor jy kan droom nie – dit verg dekselse harde werk! Ja, die koning van fantasie hét gesê “If you can dream it, you can do it,” (alhoewel hierdie beroemde woorde blykbaar deur Tom Fitzgerald, wat vir Disney gewerk het, gesê is) maar hy het ook gesê: “If you have a dream, turn it into a goal” en “All our dreams can come true if we have the courage to pursue them.” Enige dromer weet dat die skep en bereik van ‘n doelwit, en die moed om dit waar te maak, bitter harde werk is!

‘n Ander paartjie wat tog te dikwels geskei word, is sukses en nederigheid. Ons arme wêreld loop krom onder die las van mense wat sukses behaal het, en toe vergeet het dat hulle dit eerstens nie alleen reggekry het nie, tweedens nie alleen in stand kan hou nie, en derdens op die ou einde nog maar dieselfde mens is as vóór hulle sukses. Ek glo daar het nou name by jou opgekom – party dalk wêreldberoemde figure, en ander dalk mense (of monsters) wat jou lewenspad gekruis het.

Moraliteit en lojaliteit. Ja, hulle rym selfs! Dis goed en wel om ‘n stel morele reëls te hê, en daarsonder sien ons mos hoe die wêreld wreed en lelik raak. Maar pak tog maar die toga en hamer weg waarmee jy so graag oordeel. Wat jý as reg of aanvaarbaar beskou, is nie noodwendig die begin en einde nie. Buitendien het jy nie altyd al die feite nie, en ken jy gewoonlik nie die konteks waarbinne die optrede wat jy so verdoem, gebeur het nie. Temper jou vuur en swael maar ‘n bietjie met deernis, en veral met lojaliteit. Daardie kennis, vriend of familielid wat oor jou selfgemaakte werklikheid se grense getrap het en wat jy toe met een dramatiese swaai van jou toga en een genadelose kap van jou hamer gevonnis het … verdien hy of sy nie iets meer nie?

Deftigheid en opregtheid. O, ek het ‘n DING oor pretensie. Daar is tye, baie tye, wanneer ‘n goeie skeut “kommin” nodig is! Die meeste van die tyd, inderdaad, is dit in my oë beter om net te wees soos jy is, te sê wat jy voel en te doen wat jou binnegoed vir jou sê om te doen. Natuurlik moet jy jou oordeel aan die dag lê en darem nog basiese maniere en goeie smaak aan die dag lê. (Verwys terug na woede en kalmte …) As mense net wil besef dat aangeplakte deftigheid presies dít is: aangeplak! En daai gom steek aan die kante uit. dit maak borrels in die middel en die ergste van alles, dit gaan nie hou nie …

Dit is nou maar eenmaal soos grondboontjiebotter en konfyt, soos kort rokkies en hoë skoene – hulle kan een-een werk, maar saam is hulle beter!

Eet en drink vir onthou en dink

Ek luister na ‘n reisprogram en ‘n man vertel van sy ondervinding met die mense en kos in Portugal. My dierbare oud-kollega en absolute reis-rolmodel, Isabel, deel die mooiste foto’s van kos en speserye en mense in Marokko. Ek lees ‘n artikel raak oor ‘n stryery in koskringe oor die oorsprong van Maleier-kookkuns … en ek besef net weer hoe ‘n groot rol kos in ons kultuur speel.

Toe ek destyds in Thailand moes begin werk soek, het ek verkies om nie in ‘n stad te gaan skoolhou nie, en tot die meeste van my baie jonger kursus-kollegas se verbasing, was ek baie opgewonde om in ‘n “deep rural area” in die noord-oostelike hoek van Thailand geplaas te word. In retrospek moet ek erken dat dit dalk tóg effens onbesonne was! Ek sal nooit vergeet hoe die behoudheid al stywer om my hart getrek het soos die groot bus my al dieper in die nimmereindigende oerwoude ingeneem het, terwyl Engels geleidelik van al die padtekens verdwyn het nie – om nie te praat van die paniek toe ek in die middel van die nag by ‘n verlate busstasie afgelaai is met die naam van ‘n hotel op my selfoon as enigste verwysing na waarheen ek op pad is!

Nadat ek deur twee wild-vreemde Samaritane na die hotel toe geneem is (taxi’s werk nie meer ná middernag op die platteland nie) en daar met ope arms ontvang is, was my volgende smakie van Thai-hartlikheid later die oggend toe die hotel-eienaar aandring; “We drink tea!” omdat dit nog te vroeg was vir my bus (wat toe ‘n trok was!) die oerwoud in. My Thailand-blogs vertel van hierdie hotel-engel, Nillapong, maar vandag dink ek uit ‘n ander hoek aan my ondervindings daar: dat die meeste van my vriendskappe oor iets te ete of te drinke aangeknoop is, en dat die helderste herinneringe op een of ander wyse aan eet of drink gekoppel is.

Ek sal nooit vergeet hoe ek ‘n padda geëet het nie!

Ek het my Chinese buurvrou braaibroodjies leer eet, én haar geleer om dit te sê!

Plat op die grond, knie-aan-knie, op gevlegte grasmatjies is ek in Thai-huisgesinne verwelkom en soos ‘n koningin behandel terwyl ek op hulle heerlike tradisionele kos getrakteer is. Soos ‘n wafferse tiener het ek op warm aande agterop Thai-bromponies of op my eie groen fiets deur die strate van “my dorpie” gezoem en is oral deur inwoners voorgekeer om iets saam te eet of te drink. My huisbaas het gereeld op sy bromponie opgedaag met stapels heerlike vrugte – al kon hy amper niks Engels praat nie, het hy met ‘n breë glimlag en groot gebare beduie dat dit vir my is, want “you like, you like!” Naweke het die baas van die taalskool se man ons met sy rooi 4×4 diep die oerwoud ingeneem om daar te gaan werk – altyd met sakke vol padkos op die agtersitplek, afgesluk met soyamelk en coconut water – een van die min smake wat ek maar net nie kon leer liefkry nie. Die mense in die jungle villages het selde opgedaag sonder armsvol vrugte, groente of kruie. En een van my laaste en kosbaarste herinneringe aan my verblyf daar in die oerwoud is die vroutjie wat my met ‘n piesang getroos het toe ek so bitterlik gehuil het oor my weggaan …

Hierdie kuiers by ons blyplek het dikwels gepaard gegaan met saamsing-sessies ook. Jack (met die kopdoek) was die dorp se musikant.

Ek het daardie vissies help vang!

Hier in my eie huis word die lekkerste kuiers om die eetkamertafel gekuier – voor, tydens en na etes wat uit almal se gunstelinge saamgestel is. Van vroegoggend koffie en beskuit sommer in pajamas bo-op iemand se bed, of in die kombuis, tot laataand warm sjokolade of slaapteetjies … die innigheid en intieme saamwees gaan maar net dikwels gepaard met eet en drink. Dit is nie seisoensgebonde nie: in die winter is lekker dik sop, kerriekos en bredie of warm melkkos in aanvraag, maar daardie warm koffie binne-in die swembad op ‘n somermiddag, melk-ysies of roomys in die somerson bied ook heerlike agtergrond vir onvergeetlike tye. Net soos koffie uit die pienk fles saam met soetkoekies op die strand … dan is ons nog nie eens by prentjie-verjaardagkoeke of die Kersfees-oormaat van kleintyd tot onlangs nie!

Ek sal dit maar moet erken – kos is die kern van my hele herinnering-skat!