Reëls, rooi kaarte en rebellie

‘n Mens moet mooi dink voordat jy reëls maak. Behalwe dat ‘n groot deel van die aarde se bevolking glo dat reëls daar is om gebreek te word, is dit ‘n baie groot taak om reëls toe te pas. Die aard van die menslike natuur laat ons ook nie toe om, nadat ons ‘n reël gemaak het, maklik te erken dat dit nou regtig ‘n simpel idee was nie – ons sal eerder met ongekende ywer aanhou om daardie reël af te dwing as om terug te staan en dit liewer te herroep.

Natuurlik is dit dikwels ‘n kwessie van opinie. Dieselfde reël wat vir my absoluut sinneloos is, is vir iemand anders lewensbelangrik. Ai, ek moes in my jonger dae baie keer so hard op my tande byt en reëls gehoorsaam en toepas wat vir my bitter min tot geen sin gehad het. Ja, dit sou prysenswaardig wees as ek ewe rebels met my vuis in die lug kon staan en protes aanteken teen daardie ondeurdagte verordeninge, waarvan baie vandag nie meer bestaan nie, dankie tog. Die feit is ongelukkig dat ek dan waarskynlik in die tronk sou beland, of my werk sou verloor het. Dit maak my skuldig, ek weet – deel van die skynheilige skare.

Baie van die reëls waarmee ek grootgeword het, was ‘n weerspieëling van die skynheilige samelewing van daardie tyd. Toe ek begin skoolhou, is dames toegelaat om in die winter langbroekpakke te dra, mits die baadjie “polslengte” was. Ek het behoorlik kopgekrap oor dié pols-storie, totdat ek besef het dat dit eintlik beteken het dat die baadjie my boude moes bedek – maar dáárdie skandalige woord kon sekerlik nie in die Riglyne vir Damespersoneel verskyn nie. Nie baie lank gelede nie het ek en my vroulike kollegas nog geskater van die lag oor die vereiste dat dames ten alle tye “formele vormdrag” moes dra – sekerlik ‘n oorblyfsel uit die patriargale tyd toe omies in donker pakke die “skoolkommissie” was wat saans nadat hulle van die Rapportryers- of Kerkraadsvergadering af gekom het, skoolreëls uitgedink het.

(Carla Aston)

Moet my nie verkeerd verstaan nie: ek hou van dissipline. Ek verstaan dat reëls ‘n mens veilig laat voel, dat orde ‘n natuurlike instink is. Ja, ek is rebels (ek is in die sestigs gebore, natuurlik rebelleer ek!) maar die groot dryfveer agter my betoog is dat regverdigheid tog net die botoon moet voer. Wat vir die een geld, moet ook vir die ander geld. As ‘n reël die lewe onnodig kompliseer, moet dit her-dink word. As dit nie duidelik is hoekom die reël daar is nie, moet dit nie daar wees nie. As dit nie die wêreld beter maak nie, moet dit (en sommer die persoon wat dit uitgedink het) verwyder word. As daar gereeld uitsonderings gemaak moet word, moes die reël nooit bestaan het nie.

Daar behoort ook ‘n reël te wees teen die blindelingse gehoorsaam van reëls. Ek is telkemale in my onderwys-loopbaan tereggewys omdat ek die kinders in my klas aangemoedig het om dinge te bevraagteken. Net omdat dit in ‘n boek staan, of omdat ‘n grootmens dit sê, maak dit nie waar nie. Dink vir jouself, vertrou jou hart, doen wat reg voel, het ek hulle probeer leer. Ai, hoe hoop ek dat hulle dit doen!

Rugby en ander sportsoorte het nogal ‘n goeie reël, wat ons meer in die alledaagse lewe moet toepas: as iemand, of ‘n reël, ontwrigtend is, of negatief, of nie bydra tot die vooruitgang van die spel nie, hier is ‘n rooi kaart. Skoert!

Eintlik, in die dieptes van my hippie-siel, glo ek dat ons elkeen ‘n volledige stel reëls in ons menswees ingeweef het. As ons daarby sou hou, sou ons gawer, beter en sommer mooier gewees het, en ons wêreld sou nie so uitgerafel, afgetakel en opgemors gewees het nie.

Verbeel jou, sê-nou-net, die grondwet van die wêreld kon uit sulke eenvoudige reëls bestaan:

As dit nie vir iemand iets positiefs kan beteken nie, moet dit nie sê nie. As dit iemand of iets anders gaan benadeel, moet dit nie doen nie. As dit nie vir jou goed is nie, moenie deel daarvan wees nie.

Hou net genoeg vir jouself en deel die res.

Gee meer as wat jy vat.

Laat ander toe om van jou te verskil.

Wees onverskrokke as jy doen wat reg is.

Wees goed vir ander, en vir jouself.

(Carolyn Flack)